Mamo, tato pobaw się ze mną!
Często słyszymy te słowa od swoich pociech…
Powinniśmy pamiętać, iż zabawa jest podstawową, spontaniczną formą aktywności dziecka.
Większość procesów psychicznych (procesy poznawcze: wrażenia, spostrzeżenia, pamięć, uwaga, wyobraźnia, myślenie, mowa; procesy emocjonalno-pobudzeniowe: uczucia, emocje; procesy wykonawcze: działanie, rozwiązywanie problemów, decydowanie) podczas zabawy rozwija się i doskonali.
Znaczenie zabawy dla rozwoju dziecka potwierdzają liczne badania naukowe. Dowodzą one, że – w trakcie zabawy dziecko zdobywa pierwsze wiadomości o świecie, wzbogaca swoją wiedzę, wyraża swoje uczucia i pragnienia, daje upust swojej wyobraźni, ma możliwość rozładowania emocjonalnego, uczy się norm i zasad społecznych itd.
Co najważniejsze – zabawa zaspokaja podstawową potrzebę dziecka bycia aktywnym. Dzięki zabawie dziecko ma możliwość utrwalania i udoskonalania nabytych już umiejętności i wiedzy.
Zabawa jest dla dziecka formą aktywności, w której uczestniczy, ponieważ sprawia mu ona przyjemność. Celem zabawy dla dziecka jest, więc zabawa „sama w sobie”.
Rodzice natomiast, bawiąc się z maluchem, mogą dodatkowo realizować jeszcze inne cele – wspomagać jego rozwój, uczyć, rozwijać i doskonalić nowe umiejętności, w dodatku w sposób, który może dawać radość im obojgu.
Zabawa może wspierać rozwój dziecka na wielu płaszczyznach:
- poznawczej – uczy postrzegania nowych kolorów, kształtów, przedmiotów, pomaga poznawać rzeczywistość, rozwija wyobraźnię i kreatywność dziecka, ćwiczy także jego koncentrację;
- fizycznej – uczy i ćwiczy koordynację, rozwija mięśnie, wspomaga sprawność manualną, pomaga w rozluźnieniu ciała;
- społecznej – dziecko uczy się współpracy, dzielenia się z innymi, przestrzegania reguł, może doświadczać własnych sukcesów i porażek; zabawa uczy również wrażliwości, poprzez kontakty z innymi dziećmi daje możliwość poznania zasad życia w grupie;
- emocjonalnej – w zabawie dziecko może wyrażać swoje uczucia, pragnienia, może rozładować napięcie związane z przeżywanym stresem. Uczy się radzenia sobie z trudnymi emocjami w wyobrażonej rzeczywistości, by w późniejszym czasie tą umiejętność przenieść do realnego życia.
Oprócz wymienionych korzyści z zabawy nie można zapomnieć o jeszcze jednej ważnej funkcji – budowaniu pozytywnej więzi pomiędzy dzieckiem a rodzicem za pośrednictwem zabawy.
Przyjemnie spędzony wspólny czas, bliskość, uwaga osoby dorosłej skupiona na dziecku, kontakt fizyczny – wszystko to wpływa na budowanie bliskości emocjonalnej między opiekunem a maluchem.
Doświadczenie zabawy z rodzicem, wspólnie spędzony czas, w którym było się w centrum uwagi i troski opiekuna, pozostaje bardzo często w naszej pamięci na resztę życia i w dorosłości staje się bardzo miłym i wzruszającym wspomnieniem, będącym odzwierciedleniem pozytywnej relacji z rodzicem.
Warto pamiętać o jednej ważnej rzeczy – żeby zabawa mogła być dla dziecka rzeczywiście rozwijająca, samo danie mu zabawki, czy puszczenie bajki nie wystarczy. Tym, co jest mu potrzebne, to uczestnictwo rodziców lub innych dorosłych osób w zabawie.
Bądź przy dziecku, dbaj o jego bezpieczeństwo, odpowiadaj na jego potrzeby – wyjaśnij, jeśli pyta, śmiej się z nim, gdy się śmieje itp. Dla dziecka jesteś atrakcyjnym towarzyszem, ale też „kopalnią wiedzy”, nauczycielem, który tłumaczy zasady, może wyjaśnić niejasne sytuacje np. w oglądanej bajce i – co najważniejsze – jesteś dla dziecka wzorem do naśladowania.
Rodzicu podsuwaj różne przedmioty dziecku, rozwijaj jego ciekawość, pokazuj i ucz, co i jak można robić, tak, by dziecko samodzielnie mogło ćwiczyć nowe umiejętności lub rozwijać i doskonalić te już zdobyte.
Zachęcaj malucha do działań, pokazuj mu, że świat jest ciekawy, że warto podejmować nowe wyzwania, że wierzysz w jego możliwości. A w sytuacji porażki bądź wsparciem dla niego – zapewniaj o swojej miłości, pomagaj. Doceniaj każdy nawet najmniejszy postęp czy sukces dziecka. Staraj się nie wyręczać malucha nawet, gdy coś jest dla niego niełatwe.
Lepiej pokaż mu jak poradzić sobie z trudnością. Dla początkującego wszystko jest trudne, ale tylko trening czyni mistrza, dlatego jeśli tylko to możliwe, pozwól dziecku ćwiczyć. Przypomnij sobie swoje pierwsze próby z wiązaniem sznurowadeł, a także swoje uczucie dumy, gdy po raz pierwszy udało się stworzyć nieporadny węzeł.
Ktoś kiedyś pozwolił Ci na samodzielność, choć sam pewnie dużo szybciej i sprawniej zrobiłby to za Ciebie. Ktoś dał Ci bardzo cenną rzecz – swój czas i cierpliwość.
Czego nie robić?
Zabawy małych dzieci często są postrzegane przez rodziców, jako nic więcej tylko chaos i bałagan. Rozrzucone klocki, maskotki, kredki. Powoduje to niekiedy w opiekunie nieustanną chęć podążania za dzieckiem i sprzątania tego, co wokół siebie zdążyło ono wytworzyć.
Działania te czasem burzą dziecku jego koncepcję zabawy. Lepiej pogódź się z tym, że zabawa dziecka jest spontanicznym działaniem, w trakcie, którego nie myśli ono kategoriami porządek – bałagan. Im więcej zabawek, tym więcej przyjemności.
Podobnie sprawa się ma z brudzeniem się dzieci w trakcie zabaw. Jest to element, którego nie da się całkowicie uniknąć, bez jednoczesnego hamowania aktywności dziecka. Warto, więc zamiast nieustannego sprzątania za dzieckiem, ustalić zasadę wspólnego sprzątania bałaganu po zabawie lub wspólnego mycia się po zabawie.
Zachęcone przez Ciebie dziecko zrobi to z dużą przyjemnością. Sposób kończenia zabawy dziecka jest również ważnym elementem, o którym warto pamiętać. Uprzedź dziecko o tym, że zbliża się koniec zabawy. Daj mu chwilę na to, by rzeczywiście ją zakończyło. W innym przypadku po prostu przerwiesz dziecku zabawę, a nie ją zakończysz, a wtedy możesz spodziewać się emocjonalnej reakcji z jego strony – protestów, buntu, płaczu, niechęci.
Pamiętaj również o tym, by szanować rzeczy, które stworzyło Twoje dziecko – wieżę z klocków, ludka z plasteliny. Nie niszcz ich bez zgody malucha lub wcześniejszego poinformowania, np. że wieżę trzeba rozłożyć, żeby schować jej elementy do pudełka. Dziecko powinno mieć możliwość zdecydowania o swoim „dziele”, móc się z nim pożegnać i mieć możliwość udziału w jego burzeniu, jeśli to konieczne – w końcu to coś, co samo stworzyło.
PODĄŻAJ, CZYTAJ I SPEŁNIAJ POTRZEBY DZIECKA, A NA PEWNO ZAPROCENTUJE TO W PRZYSZŁOŚCI.
Każdy z nas chciałby być idealnym rodzicem, który ma ciekawe pomysły na świetną zabawę. Wiadomo – często dobra zabawa wiąże się z czasochłonnymi przygotowaniami. Na szczęście nie zawsze właśnie tak jest.
Poniżej znajdują się propozycje zabaw, które z wykorzystaniem przedmiotów, które mamy dostępne w domu.
ZABAWY RUCHOWE WPŁYWAJĄCE NA TWORZENIE SIĘ WIĘZI EMOCJONALNEJ / SPOŁECZNEJ
JAZDA SAMOCHODEM
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– przedmiot w kształcie koła: papierowy talerzyk, ringo itp.
Opis zabawy:
Rodzic siada na podłodze, dziecko siedzi przed nim, na jego kolanach, plecami do rodzica. Dziecku dajemy kierownicę, którą będzie mogło kręcić. Mówimy dziecku, że będziemy się bawić w jazdę samochodem. Zaczynamy się bujać na boki, przechylać się udając, że skręcamy. Zachęcamy dziecko do wydawania dźwięków samochodu: brum, brum i klaksonu: titit!
Cele:
Stymulowanie układu przedsionkowego odpowiadającego za zmysł równowagi – poprzez bujanie się, nauka języka, ćwiczenia logopedyczne ćwiczące mięśnie aparatu mowy (odgłosy samochodu), balansowanie ciałem, poczucie kontroli nad ciałem, budowanie więzi rodzic-dziecko.
SCHOWAJ SIĘ W DOMKU
Opis zabawy:
Rodzic przyjmuje pozycje w klęku podpartym, z rozstawionymi nogami, tworząc domek. Dziecko może wejść do domku między nogami rodzica, między rękami rodzica. Może też zostać w domku siedząc skulone pod rodzicem.
Cele:
Ćwiczenie dużej motoryki, poczucie bezpieczeństwa, więź emocjonalna, wykonywanie poleceń, pobudzanie wyobraźni.
MAŁA FOCZKA
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– kocyk.
Opis zabawy:
Rodzic kładzie dziecko na podłodze, na kocyku. Zaczyna je turlać jednocześnie zawijając dziecko w kocyk, jak naleśnik. Należy pamiętać, aby zawijać dziecko na wysokości ramion tak, aby nie miało zawiniętych rączek i głowy oraz aby nie było zawinięte zbyt mocno. Następnie zachęcamy je, aby poruszało się zawinięte w kocyk.
Cele:
Ćwiczenie dużej motoryki, rozwiązywanie problemów, poczucie bezpieczeństwa, poczucie własnego ciała, relaks, stymulowanie układu przedsionkowego.
ZABAWY W DOMU
TUNELE
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– większe pudła kartonowe, taśma klejąca, małe maskotki, małe poduszki.
Opis zabawy:
Rodzice usuwają góry i dna pudeł. Należy zabezpieczyć wszystkie ostre brzegi oklejając je taśmą. Następnie ustawiają pudła w tunel na podłodze i sklejają je. Można zacząć od dwóch pudeł, a później zwiększać poziom trudności dołączając kolejne. Można również poukładać wewnątrz tunelu małe przeszkody – małe pluszowe zabawki lub małe poduszki. Rodzic może za pierwszym razem sam przejść przez tunel, aby pokazać dziecku, na czym polega zabawa. Następnie zachęca dziecko do wejścia do tunelu, a sam przechodzi na jego drugi koniec i woła dziecko do siebie.
Cele:
Rozwój dużej motoryki, przełamywanie lęków, rozwiązywanie problemów.
ZABAWA Z DOMOWĄ CIASTOLINĄ
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– cerata, fartuszek, masa solna (łączymy 1 szklankę mąki pszennej, 1 szklankę soli oraz wodę, aby powstała jednolita masa). Aby masa solna była kolorowa można użyć kolorowego barwnika, który dodajemy na koniec po zmieszaniu wszystkich składników lub farbę plakatową, którą można dodać do wody.
Opis zabawy:
Rodzic sadza dziecko przy stoliku i pokazuje mu jak masę można ugniatać, robić wałeczek, rwać na małe kawałki, robić kulki, placki itp.
Cele:
Ćwiczenie umiejętności manualnych, rozwijanie kreatywnego myślenia i umiejętności plastycznych, koncentracja, poznawanie właściwości przedmiotu, nauka o wielkościach.
DZIECIĘCA KOSZYKÓWKA
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– piłki, pudełko lub wysokie wiadro.
Opis zabawy:
Rodzic daje dziecku piłki i zachęca do ich wrzucania do pudła/wiadra. Można wcześniej przygotować pudło z dziurą i namalowaną buzią tak, aby sprawiało wrażenie, że piłki są wrzucane do ust klauna czy lali.
Cele:
Koordynacja wzrokowo-ruchowa, celność, precyzja, koncentracja, uważne patrzenie.
ZABAWY Z PIŁKĄ
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– różnego rodzaju piłki: z materiału, gumowe, dmuchane, duże, małe.
Opis zabawy:
Pokazujemy dziecku piłki i zachęcamy je do kopania, turlania, rzucania. Na większe piłki dziecko może się położyć i kołysać na nich. Różne materiały, z których wykonane są piłki pobudzają zmysł dotyku.
Cele:
Ćwiczenie dużej i małej motoryki, koordynacja wzrokowo-ruchowa, rozwój zmysłu równowagi, zmysł dotyku.
JESTEM PIESKIEM
Opis zabawy:
Rodzic zamienia się w pieska. Zaczyna chodzić na czworaka i szczekać. Zachęca dziecko do naśladowania.
Cele:
Naśladowanie, ćwiczenie języka, ćwiczenie dużej motoryki, rozwijanie wyobraźni.
ZABAWY NA DWORZE
MALOWANIE PALCAMI
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– papier, farby do malowania palcami, które można kupić lub zrobić samodzielnie, wg poniższego przepisu.
Barwnik spożywczy (np. taki do jajek wielkanocnych) wymieszać z wodą (100ml) – każdy kolor osobno, dodać 4 łyżki mąki i dobrze wymieszać, żeby nie było grudek. Farbki powinny mieć konsystencję bardzo gęstej śmietany. Można je przechowywać do 2 tygodni w lodówce w szczelnie zamkniętych pojemnikach np. małych słoiczkach.
Opis zabawy:
Rodzic rozkłada dziecku na stoliku lub trawie kartkę (można ją przykleić do stolika taśmą klejącą, aby dziecko mogło swobodnie rysować, a kartka nie uciekała). Farbę można rozłożyć na papierowe talerzyki. Pokazujemy dziecku jak można malować palcami, jak możemy odcisnąć rączkę na papierze. Malujemy rączki dziecka farbami.
Cele:
Ćwiczenie sprawności manualnej, rozwijanie umiejętności plastycznych i myślenia kreatywnego, koncentracja uwagi.
POSZUKIWACZE SKARBÓW
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– wiaderko lub koszyczek.
Opis zabawy:
Podczas wspólnego spaceru rodzic pokazuje dziecku kamyczki, kwiatki, patyczki, szyszki i inne i zachęca do ich zbierania. Opowiada o każdym nowym znalezionym skarbie.
Cele:
Ćwiczenie dużej i małej motoryki, rozwijanie umiejętności obserwowania i spostrzegawczości.
MYJE, PUCUJE..
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– przedmioty plastikowe o łagodnych brzegach: foremki, kubeczki, łyżeczki, konewki itp., gąbka, miska z wodą.
Opis zabawy:
Pokazujemy dziecku dużą miskę z wodą. Wrzucamy do niej kubeczki, foremki, łyżeczki i inne. Pokazujemy dziecku jak możemy je myć gąbką. Możemy pokazać jak przelewać wodę z kubeczka do miski.
Cele:
Ćwiczenie małej motoryki, naśladowanie, zmysł dotyku, właściwości przedmiotu, nauka o pojemnościach.
SPACER WESOŁYCH STÓPEK
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– kamienie, piasek, trawa, chodnik, cegły i inne dostępne/
Opis zabawy:
Rodzic układa ścieżkę z materiałów o różnorodnej fakturze i zachęca dziecko do spaceru na bosaka. Warto mówić dziecku, czego dotyka.
Cele:
Zmysł dotyku, koordynacja ruchowa, poznawanie różnych powierzchni.
WODNA ŚLIZGAWKA
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– rękaw foliowy, woda, dmuchane koło.
Opis zabawy:
Na ziemi rozkładamy folię, polewamy ją wodą, aby stała się śliska. Dajemy dziecku dmuchane koło i pokazujemy jak ślizga się na foli. Można je pchać. Rodzic z dzieckiem mogą też wspólnie ślizgać się na foli: na nogach, na brzuchu.
Cele:
Ćwiczenie dużej motoryki, zmysł dotyku, balansowanie ciałem, zmysł równowagi.
ZABAWY ROZWIJAJĄCE DUŻĄ MOTORYKĘ (ZRĘCZNOŚĆ RUCHOWA CAŁEGO CIAŁA)
ZABAWY Z DMUCHANYM KOŁEM
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– dmuchane koło.
Opis zabawy:
Rodzic kładzie na podłodze dmuchane koło. Wsadza dziecko do środka i obserwuje jak dziecko próbuje się wydostać. Można też pokazać dziecku jak można w kole posadzić misia i pchać go po pokoju.
Cele:
Ćwiczenie nóżek i mięśni całego ciała, rozwiązywanie problemów.
TOR PRZESZKÓD
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– cienka papierowa taśma malarska, taśma dwustronna, tektura, folia termiczna, nowa wycieraczka, małe i wysokie pudełka.
Opis zabawy:
Rodzic układa na podłodze tor przeszkód: nakleja na podłodze cienką taśmę malarską, po której dziecko będzie mogło chodzić jak po linie; kolejny etap to szeleszcząca i błyszcząca folia termiczna (do kupienia w aptekach); kartoniki tektury z naklejoną taśmą dwustronną; nowa wycieraczka; małe, ale na tyle wysokie pudełka (plastikowe czy kartonowe), które dziecko będzie miało pokonać podnosząc wysoko nóżki.
Cele:
Stymulowanie zmysłu dotyku, poznawanie różnych powierzchni, ćwiczenie równowagi, wykonywanie poleceń, koncentracja uwagi, uważne patrzenie, ćwiczenie dużej motoryki.
UCIEKAJ, ZŁAPIE CIĘ.
Opis zabawy:
Rodzic zaczyna gonić dziecko, zachęcając, aby dziecko zaczęło uciekać. Ucieczka może być na czworaka lub na dwóch nóżkach. Można też zachęcać dziecko do zmiany ról.
Cele:
Kontrolowanie emocji, ćwiczenie dużej motoryki, nauka stosowania zasad w zabawie (ja gonię, ty uciekasz i odwrotnie)
ODKLEJ NAKLEJKĘ
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– małe kolorowe naklejki.
Opis zabawy:
Rodzic przykleja naklejki na nóżki i rączki dziecka, zachęcając je do ich odklejania. Można zacząć od naklejania nalepek na nóżki – dziecko będzie musiało przykucnąć i wyciągnąć rączki żeby je odkleić, a następnie przyklejamy na ręce – dziecko będzie wyciągać rączkę, aby odnaleźć naklejkę oraz może wykonywać lekkie skręty ciała do wybranej rączki. Należy uważać, aby dziecko nie wzięło naklejki do buzi.
Cele:
Ćwiczenie dużej i małej motoryki, doskonalenie umiejętności kucania, uważne patrzenie, koordynacja wzrokowo-ruchowa, spostrzegawczość, wykonywanie poleceń, rozwiązywanie problemów.
ZABAWY ROZWIJAJĄCE MAŁĄ MOTORYKĘ (UMIEJĘTNOŚCI MANUALNE)
CO ROBIĄ MAŁE RĄCZKI?
Opis zabawy:
Rodzic siada razem z dzieckiem na podłodze, mając dziecko naprzeciwko siebie. Następnie mówi słowa rymowanki jednocześnie pokazując, co należy robić i zachęca dziecko do naśladowania: klaszczą rączki sobie klaszczą (klaszcze w dłonie), pogłaszczą chwilkę masu, masu się pogłaszczą (dłonie się głaszczą), w kolanka stuk puk zastukają (uderza dłońmi o kolana) i dzieciom na do widzenia papa pomachają (rączki machają).
Cele:
Ćwiczenie umiejętności manualnych, koncentracja na danej części ciała (ręce), koordynacja wzrokowo-ruchowa, wykonywanie poleceń, uważne słuchanie i patrzenie, naśladowanie, nauka języka.
RYŻOWE ZABAWY
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– ugotowany ryż, kubeczki plastikowe, łyżki, duża miska, plastikowa taca, cerata do zabezpieczenia podłogi.
Opis zabawy:
Rodzic wkłada ugotowany ryż do dużej miski lub na plastikową tacę. Daje dziecku kubeczki, łyżki i zachęca do zabawy. Dziecko poznaje konsystencje ryżu, może go nabierać do kubeczków lub przekładać rączkami. Może go też bezpiecznie spróbować.
Warianty: Do zabawy można wykorzystać również nieugotowany ryż. Jednak rozpoczynając z dzieckiem zabawy w przesypywanie można zacząć od większych produktów np. fasoli typu Jaś. Należy pilnować dziecko, aby nie brało produktów do buzi.
Cele:
Ćwiczenie umiejętności manualnych, koordynacja wzrokowo-ruchowa, koncentracja uwagi, uważne patrzenie, precyzja, nauka samodzielnego jedzenia, poznawanie nowych smaków.
PRZEPLATANKI
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
Rolki po papierze toaletowym, kolorowe chustki, kartoniki tekturowe, kolorowe sznurówki, nożyczki
Opis zabawy:
Młodsze dzieci zachęcamy do przeciągania kolorowych chustek przez duże oczka rolek papierowych. Aby usztywnić róg chustki można zawiązać na nim supeł. Trudniejszy wariant tej zabawy to przewlekanie kolorowych sznurówek przez zrobione w tekturowym kartonie dziurki.
Cele:
Koordynacja wzrokowo-ruchowa, precyzja, celność, uważne patrzenie, koncentracja uwagi, ćwiczenie umiejętności manualnych.
ZABAWY Z PAPIEREM
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– papier do drukarki, stare gazety, ulotki.
Opis zabawy:
Rodzic rozkłada na podłodze papiery i pokazuje dziecku jak można z nich zrobić kulki ugniatając papier, jak można go drzeć, jak fruwa, gdy w niego dmuchamy, jak można zrobić z niego fotel upychając papier w dużym pudle. Zachęca dziecko do naśladowania. Można powiedzieć dziecku, że jest to szczególny papier i tylko taki można drzeć i rwać za zgodą rodzica. Należy pilnować, aby dziecko nie wkładało papieru do buzi.
Cele:
Ćwiczenie rączek, poznawanie właściwości przedmiotu, pobudzanie zmysłu dotyku, kreatywne myślenie.
WODNE BALONY
Materiały/przedmioty niezbędne do zrealizowania zabawy:
– kolorowe balony, woda.
Opis zabawy:
Wcześniej do zabawy należy przygotować balony. Należy nalać wody do nienadmuchanego balonika. Balon będzie miękki i będzie chlupała w nim woda. Dobrze zawiązany nie będzie przeciekał. Dajemy dziecku do zabawy pokazujemy jak można go ugniatać, jak chlupie woda w środku, możemy go wykorzystać również do turlania.
Cele:
Ćwiczenie umiejętności manualnych, poznawanie właściwości przedmiotu, koordynacja wzrokowo-ruchowa, pobudzanie zmysłu słuchu.
Karolina Lemieszewska
Pedagog
