Nieśmiałość – formy, objawy, zasady postępowania z dzieckiem nieśmiałym
Nieśmiałość to forma intensywnej koncentracji na swoich uczuciach, myślach, zachowaniu,która występuje w parze z negatywną oceną własnej osoby.
Psychologowie często określają nieśmiałość mianem uczucia dyskomfortu psychicznego, lęku, zahamowania w relacjach z ludźmi.
Wszyscy zdajemy sobie sprawę z roli, jaką pełnią kontakty społeczne dla rozwoju dziecka. Niestety, nieśmiałość u dzieci może znacząco zaburzyć ich rozwój psychiczny i społeczny. Naukowcy dowodzą, że nieśmiałość w niektórych przypadkach wiąże się z wystąpieniem depresji, samobójstw, uzależnień, a także chorób związanych ze stresem.
Formy nieśmiałości
Do najczęściej odczuwanych emocji u osób nieśmiałych w sytuacjach społecznych należą lęk i zakłopotanie o różnym nasileniu.
Objawy nieśmiałości
| w sferze zachowania | w sferze poznawczej (myśli, wyobrażenie o sobie) |
| zahamowanie bierność wykonywanie nerwowych czynności unikanie kontaktu wzrokowego mówienie cichym głosem pozostawanie w bezruchu | ciągłe zamartwianie się negatywne myśli o samym sobie szukanie przyczyn niepowodzeń wyłącznie w samym sobie |
| w sferze fizjologicznej | w sferze uczuć |
| suchość w ustach pocenie się uczucie słabości zawroty głowy mdłości silny strach | poczucie niskiej wartości zażenowanie wstyd smutek depresja lęk samotność |
Niektóre przyczyny nieśmiałości
- negatywne doświadczenia – np. dziecko widzące kolegę karconego przez nauczyciela za wyrywanie się do odpowiedzi bez zgłaszania się może stwierdzić, że nie warto być aktywnym na lekcji,
- ośmieszanie, wyśmiewanie, nadużywanie kar,
- nadmierna opiekuńczość ze strony rodziców, wyręczanie we wszystkim dziecka uniemożliwia nauczenie się skutecznych zachowań,
- postawa odrzucająca ze strony rodziców, osób mających duże znaczenie dla dziecka,
- przyjęcie wzorców nieśmiałego zachowania od rodziców,
- zbyt wysokie wymagania wobec dziecka – doświadczanie niepowodzeń sprawia, że dziecko zaczyna myśleć o sobie „nie jestem nic wart”, „nie potrafię”,
- genetyczne predyspozycje,
- wrodzona podatność przerodzi się w nieśmiałość, gdy dziecko będzie poddane określonym oddziaływaniom środowiska.
ZASADY POSTĘPOWANIA Z DZIECKIEM NIEŚMIAŁYM
wiek poniemowlęcy:
- nie wolno mówić w obecności dziecka, że jest nieśmiałe,
- nigdy nie żartujemy z problemu dziecka,
- nie porównujemy zachowania dziecka, jego postępów z osiągnięciami innych dzieci,
- konstruktywnie reaguj na wypowiedzi dziecka typu „Nie umiem” lub „Jestem do niczego, nie zrobię tego zadania”. Przykładowa pożądana odpowiedź dorosłego: „To zadanie jest trudne i rzeczy trudne nie zawsze udają się od razu, spróbuj jeszcze raz”. Do dziecka w wieku żłobkowym wystarczy powiedzieć „uda Ci się” lub „Spróbuj jeszcze raz”,
- zachęcaj dziecka do nauki czynności samoobsługowych,
- wystrzegaj się postaw nadopiekuńczych,
- nie namawiaj dziecka by zaśpiewało piosenkę na imprezie urodzinowej, niech samo wybierze moment, kiedy będzie chciało to zrobić,
- daj dziecku czas na odpowiedź, nie popędzaj go, by mówiło,
- jeśli dziecko jest wyśmiewane przez kolegów z powodu jakiegoś zachowania – (np. ssanie palca) staraj się je wyeliminować,
- nagradzaj i chwal wszelkie przejawy aktywności dziecka,
- pozwalaj dziecku na podejmowanie samodzielnych decyzji typu „w co chcesz się bawić?”, „którą czapkę założysz?”, zawsze proponuj malcowi dwie alternatywy, np. „chcesz żółtą czy czerwoną czapkę?”, to wzmocni jego poczucie sprawczości,
- unikaj „nieświadomego karania” za próby podejmowania aktywności – np. bagatelizowanie faktu, że dziecko zaśpiewało piosenkę.
Kształtowanie umiejętności społecznych dziecka w wieku przedszkolnym
Propozycja zabaw z rodzicami w domu:
- pojedynek na spojrzenia, kto dłużej wytrzyma patrzeć prosto w oczy,
- zachęcanie do utrzymywania kontaktu wzrokowego podczas rozmowy z rodzicami,
- ćwiczenie rozmów telefonicznych – zamówienie ulubionej pizzy, umówienie mamy do fryzjera na konkretny termin,
- zachęcanie dziecka do „występowania” przed bliskimi, którzy nie budzą lęku, zaśpiewanie piosenki, pokazanie pracy plastycznej dziadkom itp. Należy pamiętać, by nie zmuszać na siłę dziecka do tego typu zachowań, każda taka aktywność dziecka powinna być nagrodzona pochwałą, oklaskami,
- rozmawianie z dzieckiem codziennie i zachęcanie, by opowiadało o tym, jak minął dzień. Realizuj to w formie zadawania pytań otwartych,
- zabawa w odgrywanie ról – losowanie karteczki z zadaniami do wykonania (np. Poproś o książkę pt. „Plastusiowy pamiętnik”; przywitaj się z nowo poznanym dzieckiem itp.). W zabawie muszą brać aktywny udział rodzice, tak, by kształtowali odpowiednie zachowania,
- stwarzanie okazji do przebywania w grupie rówieśników (zapisanie na basen, gimnastykę leczniczą – w porozumieniu z lekarzem prowadzącym),
- organizujemy przyjęcie imieninowe, urodzinowe lub z okazji nadejścia wiosny dla kilkorga dzieci – na początek 3 gości.
oprac. Marta Modrzejewska
psycholog
